بایسته‌های روابط آینده ایران و روسیه؛
از الزامات «فناوری‌پایه» تا اقتضائات «انرژی‌محور»

دکتر علی اکبر جعفری (۱)
روح الله تقی نژاد (۲)

تاریخ دریافت: ۹۱/۰۹/۲۹                  تاریخ پذیرش: ۹۱/۱۱/۱۶  

اکسپت و چاپ شده در: فصلنامۀ علمی و پژوهشی مطالعات آسياي مركزي و قفقاز ، زمستان ۱۳۹۱، شماره ۸۰

 چکیده: روابط سیصد سال گذشته، دو کشور ایران و روسیه همواره تابع شرایط رقابتی بوده است. این رقابت، چه در حوزه‌های سرزمینی و چه در حوزه معادلات ژئوپلیتیک و اخیرا نیز در حوزۀ انرژی (گاز) مشهود است. نوشتار حاضر سعی در بررسی ابعاد اقتضائات روابط دو كشور ایران و روسیه؛ از الزامات و بایسته‌های فناوری و تحول و برجستگی بیشتر این اقتضاء در دوران جدید و آینده، افزون بر بایستۀ در خور پیشین به سمت الزامات و بایسته‌های انرژی پایه و مبتنی بر همكاری‌ها در راستای كسب بیشترین بهره‌ مندی در زمینه انرژی دارد. مقاله درصدد کاستن جایگاه و نقش الزامات فناوری در سطوح تحلیل نیست و به همین روی، با استدلال‌هایی که می‌آورد به برجستگی این گزاره به ویژه در زمینۀ نیازهای فنی ایران در زمینۀ انرژی هسته‌ای صحه می‌گذارد. پژوهش حاضر در پی آن است تا بسترهای نو پدید در مورد نیازهای روزافزون دو کشور در زمینۀ رشد اقتصادی، نیاز به انرژی و همچنین نیازهای مالی به درآمدهای برآمده از آن را به کنکاش بپردازد. امری که با همگامی و همکاری‌های هر چه بیشتر و ناگریز دو کشور می‌تواند آثار امنیتی، اقتصادی و راهبردی شایانی را در پهنۀ سیاست بین‌الملل به بار آورد.
در همین راستا بایسته‌های روابط دو کشور را در دو دستۀ: الف) الزامات بر پایۀ نیازهای فناوری – دفاعی و نیز؛ ب) الزامات جدید: بایسته‌های انرژی محور؛ مورد کنکاش قرار می‌دهیم که مورد اخیر، خود در دو بخش الزامات انرژی‌محور فناوری (هسته‌ای) و همچنین، الزامات انرژی‌محور در حوزه نفت و گاز از هم قابل تمیز هستند.
 واژگان كلیدی: فناوری هسته‌ای، تسلیحات دفاعی، روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه.